H οστεοαρθρίτιδα (ΟΑ) είναι μία εκφυλιστική νόσος, η οποία χαρακτηρίζεται από σταδιακή φθορά των στοιχείων της άρθρωσης, ιδιαίτερα του αρθρικού χόνδρου, με συνέπεια την προοδευτική δυσλειτουργία της. Είναι μια από τις συχνότερες νόσους στα άτομα της μέσης και τρίτης ηλικίας.
Η συχνότητα της ΟΑ αυξάνει με την ηλικία, έτσι ώστε μετά τα 65 χρόνια, 3 στα 4 άτομα πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα (το 60% των ανδρών και το 70% των γυναικών). Τα κυριότερα συμπτώματα είναι το άλγος, η δυσκαμψία, το οίδημα, ο περιορισμός της κινητικότητας, η μείωση της λειτουργικότητας και σε προχωρημένα στάδια η παραμόρφωση της άρθρωσης.
Τα αιτία της ΟΑ γόνατος είναι πολλά και περιλαμβάνουν την ηλικία (φθορά), την παχυσαρκία και τον προηγούμενο τραυματισμό ή χειρουργείου του γόνατος. Στα αρχικά στάδια η θεραπεία που εφαρμόζεται είναι συντηρητική, ενώ σε προχωρημένα στάδια είναι χειρουργική.
Συντηρητική θεραπεία της αρθρίτιδας του γόνατος:
- Απαλλαγή της άρθρωσης από επιβαρύνσεις (π.χ. πολύωρη ορθοστασία, βαθύ κάθισμα)
- Απώλεια βάρους
- Φυσιοθεραπευτική αποκατάσταση
- Αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη φάρμακα
- Νάρθηκες αποφόρτισης
- Εξατομικευμένα Ορθωτικά πέλματα
- Ενδοαρθρικές εγχύσεις κορτικοστεροειδών
Φυσιοθεραπευτική αντιμετώπιση
Στόχος της είναι η αντιμετώπιση του πόνου, η βελτίωση της κινητικότητας της άρθρωσης αλλά και η μυϊκή ενδυνάμωση, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με οστεοαρθρίτιδα γόνατος. Ενδείκνυται :
- TENS
- Laser therapy
- Βελονισμος
- Manual therapy
- Παγοθεραπεία (στο οξύ στάδιο)
- Ασκήσεις ενδυνάμωσης
Τέλος, πολύ βασικό είναι οι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα γόνατος να ακολουθούν ένα πρόγραμμα θεραπευτικής άσκησης που βοηθά στη μείωση του πόνου και της δυσκαμψίας, στη βελτίωση και στη διατήρηση της ισορροπίας και στην αύξηση ταχύτητας βάδισης και ευκινησίας.
Χιαστοί
Οι χιαστοί σύνδεσμοι είναι δύο, ο πρόσθιος και ο οπίσθιος. Ελέγχουν και σταθεροποιούν την άρθρωση του γόνατος. Ο Πρόσθιος Χιαστός Σύνδεσμος (ΠΧΣ) τραυματίζεται εννιά φορές συχνότερα από τον Οπίσθιο Χιαστό Σύνδεσμο (ΟΧΣ). Η ρήξη του ΠΧΣ αποτελεί την πιο συχνή συνδεσμική κάκωση του γόνατος και προκαλεί ιδιαίτερη αστάθεια στην άρθρωση, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει άλλες κακώσεις του γόνατος, όπως ρήξη μηνίσκου και κακώσεις του αρθρικού χόνδρου.
Η κάκωση του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου μπορεί να συμβεί είτε με είτε χωρίς επαφή. Οι πιο συχνοί μηχανισμοί κάκωσης είναι :
- Βίαιη αλλαγή κατεύθυνσης κατά το τρέξιμο
- Απότομη επιβράδυνση (σταμάτημα)
- Κατά τη διάρκεια προσεδάφισης από άλμα
- Άμεση επαφή που προκαλεί βίαιη υπερέκταση ή βλαισότητα του γόνατος.
Ταξιμόνηση :
Κακώσεις Βαθμού I : Ένας μικρός αριθμός ινών του συνδέσμου έχει υποστεί ρήξη με συμπτώματα ελάχιστου πόνου και οιδήματος, ωστόσο επιτρέπει τη φυσιολογική δραστηριότητα.
Κακώσεις Βαθμού II: Ένας σημαντικός αριθμός των ινών των συνδέσμου έχει υποστεί ρήξη με αποτέλεσμα περιορισμό της δραστηριότητας και οίδημα.
Κακώσεις Βαθμού III: Όλες οι ίνες του συνδέσμου έχουν υποστεί ρήξη με αποτέλεσμα να παρουσιάζει προβλήματα αστάθειας στο γόνατο, πόνο, αδυναμία ελέγχου κίνησης και μεγάλη μείωση λειτουργικότητας. Είναι δυνατόν ταυτόχρονα να τραυματιστούν και άλλες δομές του γόνατος.
Θεραπεία της ρήξης του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου
Κάθε ασθενής με ρήξη ΠΧΣ θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με προσπάθειες μείωσης αιμάρθρου με παγοθεραπεία, πιεστική επίδεση, ανάρροπη θέση του άκρου, με στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα και περιορισμένη χρήση της τραυματισμένης περιοχής. Η αντιμετώπιση της ρήξης του ΠΧΣ μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική και εξαρτάται κυρίως από το βαθμό της ρήξης και το επίπεδο δραστηριότητας του ασθενούς.
Συντηρητική αντιμετώπιση και φυσικοθεραπεία
Στις κακώσεις I και II, η πρόοδος μπορεί να είναι γρήγορη με συντηρητική αντιμετώπιση. Μόλις υποχωρήσει η αρχική φλεγμονή, θα πρέπει να εφαρμοστεί ένα εξατομικευμένο φυσικοθεραπευτικό πρόγραμμα αποκατάστασης που να περιλαμβάνονται:
- TENS
- EMS
- Κινησιοθεραπεία: συνεχής παθητική κίνηση (CPM)
- Πρώιμη ενδυνάμωση
- Ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας
- Νευρομυϊκές ασκήσεις
- Παγοθεραπεία
Χειρουργική αντιμετώπιση
Tο χειρουργείο ενδείκνυται για συμπτωματικές χρόνιες ρήξεις βαθμού II και III. Η χειρουργική αποκατάσταση μπορεί τώρα με προβλέψιμα αποτελέσματα να αποκαταστήσει τη σταθερότητα του γόνατος και η φυσικοθεραπευτική αποκατάσταση εστιάζει κυρίως στο να διατηρήσει την κινητικότητα και τη δύναμη, ενώ διατηρεί επίσης τη σταθερότητα του γόνατος προστατεύοντας το μόσχευμα.
Τα πρωτόκολλα φυσικοθεραπευτικής αποκατάστασης μετά από επέμβαση για ανεπάρκεια ΠΧΣ ακολουθούν βασικές αρχές:
- Προεγχειρητκά απαιτείται επίτευξη πλήρους εύρους κίνησης και ελάττωση της φλεγμονής.
- Πρώιμη φόρτιση και επίτευξη πλήρους εύρους κίνησης
- Πρώιμη έναρξη της δραστηριότητας του τετρακέφαλου και των οπισθίων μηριαίων
- Προσπάθειες να ελεγχθεί το οίδημα και ο πόνος, έτσι ώστε να περιοριστεί η αναστολή της μυϊκής λειτουργίας και η μυϊκή ατροφία .
- Κατάλληλη χρησιμοποίηση ασκήσεων ανοικτής και κλειστής κινητικής αλυσίδας, (αποφυγή πρωίμων ασκήσεων ανοικτής κινητικής αλυσίδας)
- Πρόγραμμα διατάσεων
- Νευρομυϊκή και ιδιοδεκτική επανεκπαίδευση
- Λειτουργική προπόνηση
- Καρδιαγγειακή εξάσκηση και κλιμακωτή πρόοδος βασιζόμενη στην επίτευξη των θεραπευτικών σκοπών
Μηνίσκοι
Οι μηνίσκοι είναι δομές σπουδαίας σημασίας για την λειτουργία της άρθρωσης του γόνατος. Απορροφούν τους κραδασμούς και συμβάλλουν στην ομαλή κατανομή των φορτίων στις αρθρικές επιφάνειες, προστατεύοντας έτσι τον αρθρικό χόνδρο. Οι κακώσεις των μηνίσκων του γόνατος είναι συνηθισμένες όχι μόνο σε άτομα που έχουν αθλητικές δραστηριότητες, αλλά γενικότερα. Στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας τα οποία έχουν εκφυλισμένους μηνίσκους αρκεί μια μικρής βαρύτητας τραυματισμός. Τα συμπτώματα είναι πόνος, οίδημα, αδυναμία του πάσχοντος άκρου και η αιφνίδια αδυναμία πλήρους έκτασης του γόνατος.
Ταξινόμηση:
Εκτός από τη βασική ταξινόμηση των ρήξεων των μηνίσκων που αφορά τις εκφυλιστικές και τις τραυματικές ρήξεις, ταξινομούνται και με βάση το σχήμα της ρήξης που έχουν υποστεί. Για τον λόγο αυτό υπάρχουν οι κάθετες ρήξεις, οι λοξές, οι εκφυλιστικές, οι εγκάρσιες (ακτινωτές) και οι οριζόντιες ρήξεις. Η επούλωση των μηνίσκων επηρεάζεται επίσης από τον τύπο της ρήξης.
Η τραυματική ρήξη του μηνίσκου μπορεί να συμβεί σε όλες τις ηλικίες, είναι όμως πιο σύνηθες στους νέους κατά τη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων και συνοδεύεται με οξύ πόνο.
Στην περίπτωση της εκφυλιστικής ρήξης του μηνίσκου οι ασθενείς είναι συνήθως άνω των 60 ετών και δεν αναφέρουν κάποιο τραυματισμό στο γόνατο. Είναι αποτέλεσμα της φυσιολογικής γήρανσης του μηνίσκου, στην οποία παίζουν σημαντικό ρόλο τα φορτία που δέχεται καθημερινά (όπως το σωματικό βάρος).
Θεραπεία:
Η αντιμετώπιση της ρήξης μηνίσκου είναι συντηρητική ή χειρουργική και καθορίζεται από διάφορους παράγοντες. Οι πιο σημαντικοί είναι η ηλικία, το επίπεδο δραστηριότητας και τα συμπτώματα που προκαλεί η ρήξη του μηνίσκου. Επίσης, παίζουν σημαντικό ρόλο ο τύπος (τραυματική-εκφυλιστική) και η θέση της ρήξης του μηνίσκου, όπως επίσης και η συνυπάρχουσα παθολογία.
Συντηρητική αντιμετώπιση:
Αν η ρήξη του μηνίσκου είναι πολύ μικρή και υπάρχει σαφής υποχώρηση των συμπτωμάτων (πόνος, οίδημα) τότε αντιμετωπίζεται με συντηρητική αγωγή η οποία περιλαμβάνει:
- Ανάπαυση
- Παγοθεραπεία
- Φυσικοθεραπεία με στόχο την ενδυνάμωση των μυϊκών ομάδων του γόνατος καθώς και την αποκατάσταση του πλήρους εύρους κίνησης
- Αντιφλεγμονώδη φαρμακευτική αγωγή
Χειρουργική αντιμετώπιση:
Η χειρουργική θεραπεία (αρθροσκόπηση), είτε με συρραφή, είτε με μερική ή ολική μηνισκεκτομή, είναι απαραίτητη όταν τα συμπτώματα είναι έντονα, ο μηνίσκος μπλοκάρει το γόνατο και υπάρχει υποτροπιάζον ύδραρθρο. Επίσης όταν συνυπάρχουν άλλες συνδεσμικές κακώσεις στο γόνατο, όπως η ρήξη του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου με συνοδό αστάθεια στο γόνατο, τότε η θεραπεία πρέπει να είναι χειρουργική.
Φυσικοθεραπεία
Το πρόγραμμα φυσικοθεραπευτικής αποκατάστασης είναι εξατομικευμένο στις ανάγκες και το πρόβλημα του ασθενή. Η φυσικοθεραπεία έχει ως στόχο τη μείωση της φλεγμονής και την αύξηση του εύρους τροχιάς. Διάφορα φυσικά μέσα προτείνονται για περίοδο που το γόνατο είναι σε οξεία ή χρόνια φλεγμονή όπως:
- ηλεκτροθεραπεία
- παγοθεραπέια
- υπέρηχα
- Laser therapy
- Tecar therapy
Τον σημαντικότερο ρόλο στην συντηρητική αγωγή έχει η κινησιοθεραπεία .Έτσι, για την αύξηση της μυϊκής δύναμης χρησιμοποιούνται εξελικτικές ασκήσεις. Επίσης περιλαμβάνονται διατάσεις, ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας και ισορροπίας. Ο ασθενής παράλληλα ακολουθεί και αερόβιο πρόγραμμα (στατικό ποδήλατο, διάδρομο, κολύμβηση κτλ.). Το πρόγραμμα είναι προοδευτικό και η εξέλιξη του εξαρτάται από τον πόνο, το κατά πόσο έχει αυξηθεί η μυϊκή δύναμη, το εύρος τροχιάς, το οίδημα και η λειτουργική κινητικότητα. Πολύ σημαντικό είναι ο ασθενής να εκτελεί το ασκησιολόγιο καθημερινά στο σπίτι του.
